Grote zorgen over gevangeniswezen na opstand Lelystad

Tientallen gedetineerden en bewaarders zochten de afgelopen dagen contact met RTL Boulevard. Ze hebben één ding gemeen: ze maken zich zorgen over de gevolgen van de aanscherpte maatregelen vanwege het coronavirus. Het weinige contact met de media, het verbod op verlof en bezoek, maar ook bijvoorbeeld het weinig kunnen sporten en de tweepersoonscellen zorgen voor grote onzekerheid en angst. Verdere maatregelen van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) blijven voorlopig uit.

“De zorgen nemen toe. We horen dat er matig wordt omgegaan met het houden van 1,5 meter afstand van elkaar. Mensen die ziek zijn, gaan toch in een groepje bij elkaar zitten”, zegt vakbondsbestuurder Yntse Koenen van FNV Justitie en Veiligheid. “Sommigen zitten te kuchen en houden dan geen afstand. PIW’ers, zoals bewaarders officieel worden genoemd, zijn onrustig door de ontwikkelingen. Je ziet dat het in Lelystad zelfs tot een soort van opstand komt. Dat is relatief klein gehouden, maar het blijft heel erg opletten.”

Marcel Smit van justitievakbond Juvox deelt de zorgen. “De combinatie van geen bezoek, weinig videobellen, geen drugs en sport zorgt voor spanningen. Ik snap dat men zich zorgen maakt”, zegt Smit. “Je wil te allen tijde escalaties voorkomen. Er kan een olievlekwerking uit ontstaan. Het deel van de gevangenen is een andere doelgroep geworden dan jaren geleden, we houden toezicht op een gevaarlijkere doelgroep. Daarin zitten ook mensen met psychiatrische klachten. De maatregelen leiden bij hen soms tot meer onrust. We moeten daarom zo ruimhartig omgaan met bijvoorbeeld het contact met familie. Het vuurtje dat kan oplaaien, kun je daarmee tenietdoen.”

In Lelystad kwamen de gedetineerden in opstand vanwege het extreem beperkte dagprogramma. Sommige gevangenen zitten tot 23 uur per dag op hun cel. Op een gegeven moment waren ze het zat en namen circa vijftig gedetineerden het initiatief om te protesteren. De sfeer werd vervolgens grimmiger en gedetineerden plakten de ramen van een keuken af. “Uiteindelijk is er een raam ingeslagen door justitie en is de opstand beëindigd met pepperspray, ook is er geslagen met wapenstokken. Het gaat niet goed hier”, vertelt een gedetineerde uit de gevangenis in Lelystad anoniem aan RTL Boulevard. Justitie bevestigde zondag dat het incident heeft plaatsgevonden en er pepperspray is ingezet. Of er een raam is ingeslagen en wapenstokken zijn gebruikt is op dit moment niet bevestigd.

Volgens advocaat Gerald Roethof moet er snel wat veranderen. “Er zijn met name in Lelystad spanningen. Die worden mede veroorzaakt door de coronamaatregelen: geen familiebezoek, problemen met Skypen en het contact met advocaten is bijna niet mogelijk”, zegt Roethof, die circa tien gedetineerden uit de gevangenis in Lelystad bijstaat. “Had ik verwacht dat er een opstand zou komen? Ik had gehoopt van niet, maar had er wel rekening mee gehouden. En niet alleen in Lelystad. Ik denk dat dit zeker niet de laatste keer zal zijn als deze maatregelen gehandhaafd worden. Ik hoop dat zich geen ongelukken gaan voordoen.”

De Dienst Justitiële Inrichtingen ziet geen aanleiding voor extra maatregelen. "DJI doet er alles aan om de kans op besmetting door het coronavirus te minimaliseren en de veiligheid van en zorg voor het personeel en gedetineerden te waarborgen", zo reageert een woordvoerder. "De aanpassing van het dagprogramma is hier een voorbeeld van. Dit draagt eraan bij dat we de richtlijnen van het RIVM zoveel mogelijk kunnen volgen, bijvoorbeeld waar het gaat om het houden van 1,5 meter afstand. Tot op heden kunnen de maatregelen over het algemeen rekenen op begrip en zien we geen toename in het aantal incidenten. Na het besluit van kabinet op 21 april over eventuele verlenging van algemene maatregelen, zullen de maatregelen rondom de tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen opnieuw beoordeeld worden."

Mogelijk is er ook sprake van een nieuwe besmetting in het detentiecentrum op Schiphol. Nadat al eerder een arts uit de inrichting en drie gedetineerden positief werden getest, is nu een vierde gevangene geïsoleerd. Deze gedetineerde wordt waarschijnlijk morgen getest op het coronavirus.