Systeem faalde in begeleiding en behandeling Donny M.

Eind november 2017 veroordeelt de rechtbank Donny M. (23) tot 139 dagen jeugddetentie en de PIJ-maatregel, oftewel jeugd-tbs, voor de duur van drie jaar voorwaardelijk. De verdachte is dan nog minderjarig, maar de zorgen zijn groot. Hij krijgt een proeftijd van twee jaar van de rechter, die daarmee als doel heeft om de kans op herhaling zo klein mogelijk te maken en hem een kans te geven zich te ontwikkelen. De behandeling en begeleiding zijn cruciaal in dat plaatje. De jeugdreclassering heeft de verantwoordelijkheid om toezicht te houden op Donny.

Na het voorarrest in de jeugdgevangenis verblijft Donny in De Catamaran in Eindhoven, waar hij een klinische behandeling krijgt binnen de GGZ. Hij is dan net 18 jaar geworden. Er komt een onderzoek naar zijn persoon, een zogenaamde Pro Justitia-rapportage. Daarin staat dat de kans op recidive voor zowel een zedendelict als een geweldsdelict matig is. Voor de lange termijn schatten de onderzoekers het risico op geweld in als hoog en voor een seksueel misdrijf als matig.

De behandeling van Donny richt zich vervolgens op de impulscontrole, sociale weerbaarheid, zelfcontrole als de seksuele ontwikkeling van de veroordeelde jongen. Maar het lijkt mis te gaan wanneer de organisatie na zes maanden wel het risico op geweld opnieuw taxeert, maar niet het herhalingsgevaar van een seksueel delict. Ook aan het eind van zijn behandeling, wanneer Donny naar een vorm van beschermd wonen verhuist, beoordeelt De Catamaran niet het herhalingsgevaar.

In aanloop naar de plaatsing van Donny in het beschermd wonen-traject bij het Limburgse Villa Franca spreken de betrokken partijen meerdere keren over het herhalingsgevaar van een zedendelict. Een specialist bij de gemeente, de Wmo-consulent, vraagt bij de jeugdreclassering hoe groot dat risico is. Maar het antwoord is dat, na overleg met De Catamaran, seksualiteit geen zorg op zich is. Dat interpreteren de organisaties als een ‘laag risico’, dat vervolgens meermaals in de keten wordt overgenomen en herhaald zonder verder onderzoek.

Na een halfjaar gaat het bergafwaarts binnen het beschermd wonen. Donny raakt zijn baan kwijt, heeft mogelijk grote geldbedragen gestolen en het gaat minder goed met hem, dat vindt hij zelf ook. Villa Franca vraagt de jeugdreclassering om hem intensiever te begeleiden, maar krijgt als antwoord dat het niet passend is omdat de maatregel twee maanden daarna is afgelopen. De jeugdreclassering wil dat Villa Franca meer vrijheid geeft aan Donny, maar zijn begeleiding wil dit niet omdat de jongen geen openheid van zaken geeft over wat hij doet.

Nog meer incidenten met Donny M. volgen, maar niemand grijpt in en het toezicht eindigt na twee jaar in december 2019. De zorgen blijven en hulpverleners kijken of het mogelijk is om Donny te laten behandelen in de GGZ. De wijkagent biedt aan om een gesprek met de jongen te starten en Donny geeft zelf aan dat hij bij de huisarts vraagt om een doorverwijzing naar de GGZ. Beide gesprekken vinden nooit plaats. Ook in 2020 gaat het niet goed met hem en zijn er meerdere incidenten, onder andere met vuurwerk en een brand in de kelder van een flat.

Begin januari 2021 arresteert de politie Donny vanwege het vuurwerkincident een maand eerder. Agenten nemen zijn telefoon in beslag en een maand later blijkt uit onderzoek dat daarop kinderporno staat. De politie onderzoekt dit niet en de telefoon komt op de plank te liggen. De hulpverlening krijgt van de politie niet te horen dat er kinderporno op Donny’s telefoon is gevonden. Ook tijdens overleggen over tussen een wijkagent, de gemeente en hulpverleners komt dit niet aan de orde. Daardoor constateren ze dat het rustig is rondom Donny, er zijn geen nieuwe politiemutaties of andere problemen. De coördinatie rondom de dan 21-jarige man vertroebelt. Hij komt nog in aanraking met justitie wanneer hij een jas steelt, maar de officier van justitie vindt het niet nodig om de reclassering te laten rapporteren.

Op 1 juni 2022 raakt de 9-jarige Gino, die op dat moment in Kerkrade is, vermist. Uit het lopende politieonderzoek blijkt dat Donny ook verdachte is van een zedendelict met een minderjarige in de periode van de overstap van De Catamaran naar het beschermd wonen. Die informatie was op dat moment niet bekend bij de hulpverlening.

Uit het onderzoek van de rijksinspecties blijkt dat er het ‘mantra’ is ontstaan dat het risico op een zedendelict laag was, zonder dat dit goed was onderbouwd. Hoewel het volgens de inspecties ingewikkeld is om passende zorg en ondersteuning te bieden na zedendelicten, schoten de partijen tekort in hun handelen en in de samenwerking. De tekortkomingen hebben elkaar volgens het onderzoek versterkt, met als gevolg dat de begeleiding, zorg en ondersteuning voor Donny niet passend was.

De toezichthouders geven aan dat het belangrijk is om incidenten en signaleren beter te analyseren, zodat ze de zorg daarop kunnen aanpassen. Ook moet duidelijker worden wie op welk moment de leiding heeft en wat hun verantwoordelijkheden zijn. De organisaties moeten ook de overdracht strakker organiseren.

De inspecties concluderen: "Met het benoemen van verbeterpunten realiseren de toezichthouders zich dat, ook als partijen anders hadden gehandeld, het niet zeker is of de vermissing en het overlijden van de jongen voorkomen hadden kunnen worden."